Chemie- en farmasector incasseert eerste jobverlies in tien jaar en ziet export en investeringen krimpen

Na tien jaar van onafgebroken jobgroei zijn er vorig jaar meer dan 1.150 jobs verloren gegaan in de sector van de chemie en life sciences. Ook de omzet, export en investeringen gaan achteruit. De dreigende handelsconflicten en invoerheffingen – de exportgerichte farma- en chemiesector is goed voor liefst 66% van de totale Belgische export naar de Verenigde Staten – zetten de verzwakte concurrentiepositie verder onder druk.

Sectorfederatie essenscia roept op tot politieke urgentie en dringt aan op concrete maatregelen voor lagere energiekosten, een nieuwe mindset in regelgeving en een offensieve industriestrategie om meer investeringen aan te trekken: “Het moet nu gebeuren.”

De benuttingsgraad van de productiecapaciteit in de Belgische chemie en life sciences zit al voor het elfde kwartaal op rij onder het tienjarige gemiddelde. Daarmee houdt deze crisis veel langer aan dan voorgaande crisissen. Dat vertaalt zich ook in de cijfers. De sectoromzet kende in 2023 al een ferme terugval met 14% en daalt nu verder met 0,5 procent tot 74,9 miljard euro. Op tien jaar is de sectoromzet met 17% gestegen in nominale waarde, maar na een inflatiecorrectie is dit in feite een daling met 11% in reële waarde.

Extra kwetsbaar voor handelsconflicten

Ook de internationale handel slabakt. De voorbije twee jaar zijn zowel export als import met zowat 20% gedaald. Desondanks blijft de chemie- en farmasector de Belgische exportkampioen, goed voor een derde van de totale Belgische uitvoer en een positieve handelsbalans van 36 miljard euro die structureel hoger ligt dan het totale Belgische handelssaldo. Duitsland blijft de belangrijkste handelspartner maar verliest terrein, met een exportdaling van 8% vorig jaar. De export naar de Verenigde Staten is de voorbije vijf jaar met de helft toegenomen, vooral onder impuls van de farma. Dit maakt dat de sector bijzonder kwetsbaar is voor tariefbarrières en mogelijke escalaties in de wereldhandel.

Eerste jobverlies in tien jaar

Na tien jaar van continue jobgroei zijn er in 2024 meer dan 1.150 jobs verloren gegaan, waarmee de sectortewerkstelling zakt naar een totaal van 99.009 directe jobs. Vooral in de energie-intensievere chemie- en kunststoffensector gingen er banen verloren. De farmabedrijven kenden nog een bescheiden jobcreatie van 83 extra jobs. Ondanks het jobverlies stijgt het sectoraandeel in de totale industriële tewerkstelling tot ruim 20%. De voorbije tien jaar zijn er in de chemie en life sciences bijna 11.000 jobs bijgekomen, voornamelijk dankzij een sterke groei in farma. In diezelfde periode is de tewerkstelling in de rest van de verwerkende industrie met bijna 10.000 jobs verminderd.

Investeringen stagneren, R&D-uitgaven blijven stijgen

Voor het eerst sinds lang stagneren ook de investeringen, met een daling op jaarbasis van bijna 2% tot 3,8 miljard euro. Dat is 36,5% van alle industriële investeringen in België, maar een duidelijke trendbreuk met de jaarlijkse groeivoet van bijna 8% de voorbije tien jaar. Er is ook positief nieuws: onder impuls van de farma- en biotechsector stijgen de R&D-uitgaven naar een recordniveau van 6,8 miljard euro. Dat is het beste pleidooi om de steunmaatregelen voor innovatie op de verschillende beleidsniveaus te blijven versterken.

Ondernemersvertrouwen blijft bijzonder laag

Het ondernemersvertrouwen in de sector blijft evenwel historisch laag. De energiekost is de grootste kopzorg. De gasprijzen in Europa liggen nog altijd 3,5 keer hoger dan in de Verenigde Staten, wat afhankelijk van het verbruiksprofiel een jaarlijkse meerkost betekent van tientallen miljoenen euro’s. Daarnaast is er de groeiende dominantie van China in de chemie-industrie. De Chinese productiecapaciteit voor 6 essentiële bouwstenen, zoals ethyleen of propyleen, is sinds 2020 met 72% gestegen. In vergelijking met 2000 ligt die zelfs een factor 14 hoger. Ook de aanhoudende handelsconflicten dreigen het economische klimaat verder te verslechteren en de geglobaliseerde wereldhandel fundamenteel te hertekenen.

Jan Remeysen, voorzitter essenscia en CEO BASF Antwerpen: “Deze economische jaarcijfers zijn zeker geen reden tot optimisme, maar mogen ook niet leiden tot doemdenken. We moeten ze vooral gebruiken als hefboom om tot politieke urgentie te komen. Het is tijd om over te schakelen van actieplannen boordevol goede intenties naar effectieve beleidsmaatregelen met een directe impact op de verbetering van de concurrentiekracht. De focus moet daarbij liggen op lagere energiekosten, een andere mindset in regelgeving en een gunstiger investeringsklimaat. Door vergunningsperikelen en sterk gestegen loon- en energiekosten staat onze internationale reputatie als geprefereerde investeringslocatie voor chemie en farma onder druk. Investeerders hebben een signaal nodig dat ons land op alle politieke niveaus voluit de industriekaart trekt.”

Yves Verschueren, gedelegeerd bestuurder essenscia: “De concurrentiepositie van de Europese industrie staat zwaar onder druk en de Belgische chemie en life sciences deelt in de klappen. Toch houden we relatief gezien wat beter stand dan de meeste van onze buurlanden. Vooral de farma blijft een sterkhouder, maar kampt met toenemende onzekerheid door de geopolitieke spanningen in de wereldhandel. Er is een versnelling en concretisering van het industriebeleid nodig, want intussen gaat meer dan 40% van de toegevoegde waarde van de sector op aan torenhoge energiekosten en een immense regeldruk. De beheersing van die kosten moet de politieke topprioriteit zijn, bijvoorbeeld door een onmiddellijke reductie van de transmissienettarieven voor de industrie.”

Nieuwsbericht van Essenscia, 13/05/2025